Dit is nodig om het Noorden op de culturele kaart te zetten
Friesland, Groningen en Drenthe hebben veel prominente culturele en creatieve makers voortgebracht. Maar om deze regio te laten floreren zijn extra inspanningen broodnodig. Daarom hebben De Creatieve Coalitie, Mooiedingenmakers en New Noardic Wave een manifest opgesteld om ervoor te zorgen dat in het jaar 2030 het Noorden schittert als nooit tevoren.
Van Hendrik Werkman, Simon Vestdijk, Ede Staal en Julia Culp in het verleden tot Club Guy & Roni, Kraantje Pappie en De Kast in het heden. Leeuwarden werd niet voor niets in 2018 bekroond tot culturele hoofdstad van Europa. Het Noorden heeft alle potentie om de meest culturele en creatieve regio van Nederland te worden, maar daar is wel iets voor nodig. De bouwstenen om daartoe te komen zijn gelegd tijdens de bijeenkomst ‘Creatieve Coalitie Noord’.
Op 13 september kwamen ruim zeventig (beleids)makers bijeen in Tryater, Leeuwarden. Tijdens de vier uur durende bijeenkomsten gingen werkenden met elkaar aan de slag in diverse werkgroepjes. Het gedeelde uitgangspunt? Hoe wordt Noord-Nederland de meest creatieve en culturele regio. Inmiddels is de input van deze bijeenkomst vertaald naar standpunten voor een manifest.
Lees hieronder welke acht inspanningen noodzakelijk zijn om het Noorden in 2030 op de kaart te zetten.
Manifest Creatieve Coalitie Noord
1. Investeer gelijkmatig en gelijkwaardig in héél Nederland
Verander de Rijksfondsen in Regiofondsen
Naast gemeenten en provincies is de landelijke overheid een grote investeerder in kunst en cultuur. Culturele en creatieve werkenden buiten de grote steden zien daar echter weinig van terug. In het Noorden zijn het aantal culturele instellingen in de basisinfrastructuur schaars, slecht geografisch verspreid en ook meerjarige subsidies door Rijkscultuurfondsen worden nauwelijks verstrekt. Dit móét anders, ook om draagvlak te houden onder werkenden buiten de Randstad.
Breng het aantal landelijke Rijksfondsen terug en werk voortaan met regionale fondsen. Wanneer een fonds in een bepaalde regio gevestigd is, kennen zij de kansen, talenten en de makers. Alleen zo doorbreken wij de huidige vicieuze cirkel. Investeer in een gelijkmatige en gelijkwaardige creatieve en culturele infrastructuur door héél Nederland. Zo zorg je niet alleen voor een eerlijke verdeling, maar ook voor een bloeiend ecosysteem.
2. Garandeer een eerlijke betaling voor iedereen die werkt in de culturele en creatieve sector
Niemand durft ons nog te vragen om gratis op te treden
Te veel werkenden in de culturele en creatieve sector kunnen niet of nauwelijks rondkomen van hun werk. Het gemiddelde inkomen van zzp’ers in de sector is minder dan 20.000 euro, daar kan je niet van rondkomen. Hoewel Fair Pay verplicht wordt per 2025 voor instellingen en fondsen die door het Rijk gefinancierd worden, geldt dat niet voor andere opdrachtgevers. Verplicht daarom Fair Pay in de gehele creatieve en culturele sector. Zorg ervoor dat iedereen zich moet houden aan honorariumrichtlijnen en dat het niet naleven hierop consequenties met zich meebrengt. Reserveer voldoende geld om Fair Pay mogelijk te maken. Ook als er gewerkt wordt zonder financiering van de overheid, dient er eerlijk betaald te worden.
3. Iedere regio voorziet in een duurzaam ecosysteem met voldoende faciliteiten
Mijn gemeente en provincie zien de waarde van mijn werk
Om te kunnen maken, ontwikkelen, tentoonstellen en boven jezelf uit te kunnen stijgen, heb je voorzieningen, financiering en faciliteiten nodig. Niet alleen bouw je dan aan een duurzame praktijk voor jezelf, maar ook aan een duurzaam creatief ecosysteem met anderen. Vestigingen en faciliteiten zijn momenteel schaars, terwijl de opbrengsten zowel materieel als immaterieel zichzelf méér dan terugbetalen. Provincies en gemeenten moeten duurzaam investeren in een dergelijk ecosysteem, en zorgen dat deze geografisch goed verspreid ligt. Zo kunnen werkenden in de culturele en creatieve sector zich ontwikkelen, kennis delen, elkaar ontmoeten, samenwerken, bouwen en ervoor zorgen dat de regio op de kaart wordt gezet.
4. Maak van cultuur een wettelijke taak bij lokale en regionale overheden en wees creatief
Wij worden overal ingezet om de brede welvaart in onze regio te verhogen
Lang niet iedere gemeente heeft de noodzakelijke basisvoorzieningen om ervoor te zorgen dat inwoners in staat zijn om cultuur te beoefenen. Dat is ook niet vreemd. Gemeentelijk en regionaal cultuurbeleid is nog niet vastgelegd in tegenstelling tot bijvoorbeeld bibliotheken. Dat betekent dat lagere overheden niet hoeven te voldoen aan een bepaald minimum. Daardoor is cultuurbeleid te afhankelijk van de intrinsieke motivatie van bestuurders, beleidsambtenaren, wethouders en raadsleden. Veranker in de wet een plicht dat cultuurbeleid aan bepaalde minimumvoorwaarden en ontwikkelingsmogelijkheden moet voldoen. Denk bovendien vaker buiten de gebaande paden. Betrek kunstenaars, makers en andere creatieve professionals bij maatschappelijke vraagstukken die leven in een dorp of regio.
5. Cultuureducatie en participatie zijn voor iedereen bereikbaar en beschikbaar
In iedere gemeente is er een muziekschool, dansschool, filmschool, et cetera.
Het beoefenen van muziek, dans, toneel en andere vormen van cultuur moet voor iedere inwoner in Noord-Nederland bereikbaar en toegankelijk zijn. Niet alleen omdat amateurkunst en cultuureducatie goed zijn voor het welzijn van kinderen en volwassenen. Niet alleen omdat amateurkunst en cultuureducatie de professional van morgen oplevert. Maar ook omdat het voor werkgelegenheid zorgt. Er zijn helaas steeds minder plekken waar verenigingen en amateurkunstbeoefenaars terecht kunnen. Zorg ervoor dat in iedere gemeente amateurkunst en cultuureducatie bereikbaar en beschikbaar is in 2030.
6. Stop met ad-hoc beleid én maak samen met ons de lange termijn plannen
Nothing about us, without us!
De markt, instellingen, de politieke waan van de dag of prestigeprojecten bepalen nog te vaak het cultuurbeleid. Wat is er bijvoorbeeld overgebleven van Leeuwarden-Fryslân als Europese culturele hoofdstad? Stap af van ad-hoc beleid of korte termijnsubsidies. Maak plannen en investeer voor de lange termijn. Hanteer bovendien het principe: nothing about us, without us. Betrek werkenden in de culturele en creatieve sector bij het maken van de plannen. Alleen dán krijg je beleid dat aansluit op de praktijk.
7. Noord Nederland is de bakermat van de creatieve AI-revolutie
Wij zijn niet bang voor de toekomst, zolang deze maar mét ons wordt vormgegeven
Culturele en creatieve werkenden uit het Noorden zijn niet bang voor kunstmatige intelligentie, maar willen het juist omarmen. In 2030 moet een creatieve AI-hub zijn opgericht op de grens van de drie noordelijke provincies, waar kunstenaars, overheid, onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven samenwerken en experimenteren met AI. Wij willen aan de rest van de wereld laten zien hoe kunst en kunstmatige intelligentie elkaar kunnen versterken.
8. Maak cultuur voor iedereen bereikbaar, toegankelijk en creëer kansen voor iedereen
Diversiteit is een kans op bijzondere verhalen, perspectieven en een nieuw publiek
Culturele en creatieve werkenden willen niemand buitensluiten. Toch gebeurt dat nog regelmatig. Niet alle voorzieningen en instellingen zijn even toegankelijk voor mensen met een beperking bijvoorbeeld. Niet alle doelgroepen in de samenleving worden evengoed bereikt. Kunst en cultuur zijn voor velen ook te duur om aan deel te nemen. Niet ieder potentieel talent durft als culturele of creatieve werkende aan de slag te gaan uit angst om een leven lang zonder bestaanszekerheid te leven. Cultuur is een publiek goed én moet voor iedereen beschikbaar en bereikbaar zijn. De landelijke overheid, provincies, gemeenten, onderwijsinstellingen en culturele instellingen moeten zich allen inzetten voor een inclusieve cultuursector, gebaseerd op noaberschap en mienskip. Dat betekent kansen bieden aan autodidacten, laagdrempelige subsidievoorwaarden, eerlijke beloningen, evenredige representatie, toegankelijke voorzieningen en betaalbare kaartjes.
Een manifest van werkenden vóór beslissers
Inmiddels is het manifest gedeeld met diverse gemeenten én de provincies Friesland, Groningen en Drenthe. Immers wordt het merendeel van het cultuurbudget gefinancierd door gemeenten (en provincies). Ook landelijk wordt het manifest gedeeld met hén die aan de knoppen zitten.
Wil jij het manifest eens rustig doorlezen, delen met anderen of het gesprek erover aangaan? Dat kan.