Zeven aanbevelingen: Maak Fair aantrekkelijk, Unfair onaantrekkelijk
Lees meer nieuws
Fair Pay wordt door vrijwel alle opdrachtgevers in de culturele en creatieve sector omarmt, toch is het nog lang niet altijd een vanzelfsprekende norm. Zzp’ers draaien gemiddeld circa vier op de tien werkuren onbetaald terwijl zij behoren tot de laagstbetaalde groepen op de arbeidsmarkt. Hoe maken we van Fair Pay de standaard waar niemand omheen kan? De Creatieve Coalitie sprak met ketentafeldeelnemers, lidorganisaties en makers. Uit de gesprekken volgen zeven aanbevelingen voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De kernboodschap? Maak Fair aantrekkelijk en Unfair onaantrekkelijk.
1. Verplicht Fair Pay in alle subsidies
De eerste aanbeveling is helder: geen Fair Pay = geen subsidie. Overheidsfinanciering, landelijk, regionaal én lokaal, zou altijd gekoppeld moeten zijn aan het toepassen van Fair Pay-richtlijnen of cao’s waar deze beschikbaar zijn. Door FairPACCT-richtlijnen expliciet op te nemen in subsidievoorwaarden ontstaat voor opdrachtgevers en opdrachtnemers een duidelijke norm. Naleving wordt daarmee toetsbaar en er ontstaat een gelijk speelveld: organisaties die hun mensen eerlijk betalen, concurreren niet langer met partijen die dat niet doen.
Waar nog geen richtlijnen of cao’s bestaan, moet de overheid sectorale afspraken tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers stimuleren juist voor groepen die nu “tussen wal en schip” vallen.
2. Koppel Fair Pay aan Impuls- en PACCT-regelingen
De tweede aanbeveling zoomt in op de Impuls-regelingen van Platform ACCT. Organisaties kunnen via deze regelingen bijvoorbeeld bijdragen ontvangen voor pensioenvoorzieningen of voor het in dienst nemen van zzp’ers. De voorgestelde norm is eenvoudig: alleen organisaties die aantoonbaar de FairPACCT-normen toepassen, krijgen toegang tot deze regelingen. Daarmee wordt publiek geld ingezet om goed opdrachtgeverschap te belonen in plaats van onderbetaling ongemoeid te laten.
3. Maak Fair Pay verplicht bij publieke voorzieningen
Cultureel werk speelt zich vaak af in publieke voorzieningen: concertzalen, theaters, broedplaatsen, bibliotheken, onderwijsaccommodaties en de openbare ruimte. Deze voorzieningen worden veelal (deels) met publiek geld gefinancierd. De aanbeveling is daarom om Fair Pay als voorwaarde te stellen bij subsidie, verhuur én vergunningverlening van deze publieke voorzieningen. Publiek geld hoort niet te leiden tot oneerlijke betaling; een eerlijke tegenprestatie moet onderdeel zijn van de afspraak.
4. Beloon goed opdrachtgeverschap en maak Fair Pay aantrekkelijk
Naast verplichtingen zijn er ook positieve prikkels nodig. De vierde aanbeveling stelt voor om werktevredenheid van opdrachtnemers en werknemers een expliciet toetsingscriterium te maken bij Rijksfondsen.
Dat heeft meerdere effecten:
Het stimuleert Fair Pay én sociale veiligheid
Het versterkt good governance binnen instellingen
Het maakt zichtbaar welke organisaties goed opdrachtgeverschap serieus nemen
Daarbovenop wordt voorgesteld om goede opdrachtgevers te belonen met een Fair Practice Award en beroepsorganisaties en vakbonden te stimuleren om het hanteren van Fair Pay als voorwaarde voor lidmaatschap op te nemen. Zo wordt het voor instellingen aantrekkelijker om het goed te regelen, en minder aantrekkelijk om achter te blijven.
5. Introduceer een keurmerk en ombudsfunctionaris
Eerlijke betaling vraagt ook om cultuurverandering. De vijfde aanbeveling is daarom de introductie van een herkenbaar keurmerk. Met deze Fair Pay-check kunnen organisaties én opdrachtnemers laten zien dat zij fair betalen en werken volgens de afgesproken normen. Dit vergroot transparantie en maakt voor makers en publiek zichtbaar wie hun verantwoordelijkheid neemt.
Tegelijkertijd stellen verschillende gesprekspartners voor om een ombudsfunctie in te richten voor situaties waarin opdrachtgevers structureel in gebreke blijven. Deze ombudsfunctie kan zowel organisaties als hun subsidieverleners aanspreken op het niet naleven van afgesproken normen.
6. Wees als ministerie concreet en normstellend
De zesde aanbeveling richt zich direct tot het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap. Sinds de extra Fair Pay-middelen via de Rijksfondsen beschikbaar zijn, is het van groot belang dat duidelijk wordt welke eisen gelden voor de besteding van dat geld.
Gevraagd wordt om:
expliciete normen voor Fair Pay bij Rijksfondsen
heldere toetsingskaders
en duidelijkheid over consequenties bij niet-naleving
Een overheidsstandaard voorkomt vaagheid, geeft culturele instellingen richting en ondersteunt hen in het voeren van eerlijk personeels- en opdrachtgeversbeleid.
7. Betrek het kunstvakonderwijs en stuur op instroom
Tot slot, kijkt de zevende aanbeveling naar de lange termijn: het kunstvakonderwijs. Studenten moeten al tijdens hun opleiding leren wat Fair Pay is, hoe je tarieven en honoraria berekent en hoe je Fair Practice onderdeel maakt van professioneel vakmanschap.
Daarnaast wordt voorgesteld om, waar de arbeidsmarkt structureel uit balans is, een numerus fixus te overwegen. Daarmee kan de instroom beter afgestemd worden op de vraag zodat toekomstige makers en professionals reëlere kansen hebben op een duurzaam bestaan in de sector.
Tot slot
Samen vormen deze zeven aanbevelingen een routekaart naar een sector waarin Fair Pay de norm is in plaats van het streven. Deze zeven aanbevelingen zijn in november door De Creatieve Coalitie aangeboden aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De aanbevelingen beogen een antwoord te geven op de eerder aangenomen motie Mohandis & Koops over het creëren van prikkels en voorwaarden om opdrachtgevers te bewegen de Fair Pay-richtlijnen te volgen.
