Internationale vergelijking: Inkomen van Nederlandse makers het meest onzeker van Europa
10 oktober 2023
De arbeidspositie van Nederlandse culturele en creatieve professionals is aanzienlijk slechter dan die van vakgenoten in andere Europese landen. Dat is de conclusie van een internationaal onderzoek, waarbij de bestaanszekerheid van culturele en creatieve werkenden van 27 Europese lidstaten wordt vergeleken. Terwijl het aandeel zelfstandigen in de Nederlandse culturele en creatieve sector het grootst is, worden vrijwel geen specifieke maatregelen getroffen om hun bestaanszekerheid structureel te verbeteren.
Nederlandse creatieve werkenden hebben te maken met grote inkomensonzekerheid. In de eerste plaats heeft dat er mee te maken dat veel van hen, al dan niet gedwongen, zzp’er zijn. In onze omringende landen is dat aandeel lang niet zo hoog. Zo stelt onderzoek dat in heel Europa circa één op de drie culturele werkenden als zelfstandige werkt. In Nederland gaat het om grofweg de helft van alle werkenden in de sector. In geen ander Europees land is het aandeel mensen in de culturele en creatieve sector in loondienst zó laag als in Nederland.
Het ondernemerschap heeft gevolgen voor werkenden, want het leidt ertoe dat je van opdrachtgevers afhankelijk bent. Opdrachtgevers bij wie het daarbovenop lastig kan zijn om een eerlijk tarief af te dwingen. Dat heeft er mee te maken dat er vaak meerdere kandidaten zijn voor een klus en de klus aan een ander gegeven kan worden, maar ook dat fair pay in Nederland niet concreet is ingevuld. Het vergelijkend onderzoek concludeert dat de combinatie van veel zzp’ers en onvoldoende zekerheid over het inkomen, een ernstige bedreiging is voor de bestaanszekerheid van makers.
Toelichting: het Europese gemiddelde van zelfstandigen in de culturele sector
Meeste Europese landen bieden inkomensondersteuning, Nederland niet
Zeker voor zelfstandigen is het belangrijk dat sociale zekerheid geboden wordt. Dat gebeurt onvoldoende. Vroeger bestonden er in Nederland specifieke maatregelen om de sociaaleconomische positie van kunstenaars te beschermen. Denk bijvoorbeeld aan de Beeldende Kunstenaarsregeling (BKR) of de Wet Werk en Inkomen Kunstenaars (Wwik). Deze zijn inmiddels afgeschaft. Daardoor komen Nederlandse culturele en creatieve werkenden er bijzonder bekaaid vanaf in vergelijking met werkenden uit andere Europese landen.
Verreweg de meeste Europese landen hebben voor culturele en creatieve werkenden specifieke maatregelen getroffen om het inkomen van deze werkenden te versterken. Zo ontvangen Duitse kunstenaars en schrijvers inkomensondersteuning bij onder meer hun zorgverzekering, arbeidsongeschiktheid en pensioen. In Frankrijk is het aantal regelingen nog ruimer. Daar hebben werkenden recht op 7 regelingen die hun financiële positie verbeteren. Nederland biedt géén specifieke regelingen.
👇 Zie onderaan dit nieuwsbericht een Europees overzicht van de regelingen per land
Weinig landen als Nederland
Zoals gezegd is het aandeel zzp’ers in Nederland onder culturele en creatieve werkenden uitzonderlijk hoog. Alleen Italië komt in de buurt wat betreft het aandeel zelfstandigen. Daar houdt de vergelijking echter al gauw op. De Italianen hebben maar liefst 11 specifieke regelingen getroffen die de inkomenspositie verbeteren.
Het vergelijkend onderzoek schetst een beeld dat Nederlandse werkenden er qua bestaanszekerheid slechter vanaf komen dan elders in Europa. Enerzijds hebben zij te maken met bovenmatig veel onzekerheden vanwege hun veelal freelance bestaan. Anderzijds hebben zij geen recht op specifieke regelingen om meer bestaanszekerheid op te bouwen. Die combinatie maakt de situatie van Nederlandse werkenden uniek.
Aanbevelingen
Het vergelijkend onderzoek bevat tal van aanbevelingen. Zo worden Europese lidstaten geadviseerd om specifieke maatregelen te treffen om het inkomen van culturele en creatieve werkenden te verbeteren, vanwege de hoge mate van onzekerheid waarin zij verkeren. Ook adviseren de onderzoekers om belangenorganisaties van werkenden te ondersteunen én om Fair Pay verplicht te maken in alle culturele en creatieve sectoren.
-
- Unemployment benefit
- Other -
- Unemployment benefit
-
- Disability allowance
- Sickness benefit
- Health insurance
- Basic pension
- Supplementary pension -
- Health insurance
- Basic pension
- Other -
- Supplementary pension
-
- Disability allowance
- Sickness benefit
- Health insurance
- Maternity/paternity leave
- Basic pension
- Supplementary pension
- Vocational training, career transition aid -
- Unemployment benefit
- *Pilot basic income -
- Unemployment benefit
- Disability allowance
- Sickness benefit
- Health insurance
- Maternity/paternity leave
- Basic pension
- Supplementary pension
- Early pension for dancers/performers
- Work accident
- Vocational training, career transition aid
- Other -
- Disability allowance
- Health insurance
- Basic pension
- Early pension for dancers/performers
- Vocational training, career transition aid -
- Unemployment benefit
- Disablity allowance
- Sickness benefit
- Basic pension
- Supplementary pension
- Early pension for dancers/performers -
- Health insurance
- Maternity/paternity leave
- Supplementary pension
- Early pension for dancers/performers -
- Unemployment benefit
- Other -
- Basic pension
-
- Early pension for dancers/performers
- Vocational training, career transition aid -
- Unemployment benefit
- Disability allowance
- Work accident
- Other -
- Sickness benefit
- Health insurance
- Maternity/paternity leave
- Supplementary pension
- Early pension for dancers/performers
- Work accident -
- Unemployment benefit
- Vocational training, career transition aid
Wake-up call
De Creatieve Coalitie hoopt dat het vergelijkend onderzoek de politiek aan het denken zet. Thomas Drissen, directeur van De Creatieve Coalitie: “In géén enkel ander Europees land werken zo veel culturele en creatieve mensen met een onzeker contract als in Nederland. Tegelijkertijd hebben zij vrijwel geen sectorspecifieke inkomensregelingen om op terug te vallen. Dat zou de politiek niet alleen aan het denken moeten zetten, het is een wake-up call.”
Benieuwd geworden naar alle sectorspecifieke inkomensregelingen die andere Europese landen treffen? In onderstaand overzicht hebben wij dit op een rijtje gezet.