Hoe een regeerakkoord tot stand komt (en waarom dit akkoord belangrijk is)
Politieke keuzes hebben onvermijdelijk invloed op iedereen die werkt in de culturele en creatieve sector. Spannende tijden breken daarom aan met de Tweede Kamerverkiezingen op komst. De hamvraag voor onze sector: wat voor afspraken worden er straks in het regeerakkoord opgenomen? En hoe komt zo’n regeerakkoord tot stand?
Op 22 november gaan wij weer naar de stembus. Dan kiezen Nederlandse stemgerechtigden de nieuwe samenstelling van het parlement. Vervolgens gaan verschillende politieke partijen formeren. Ze voeren onderhandelingen met elkaar om tot een gezamenlijk regeerakkoord te komen. In dit akkoord wordt het beleid uiteengezet dat een nieuw te vormen kabinet zal moeten uitvoeren. Het is de politieke routekaart. Een document met bindende afspraken waar ministers, staatssecretarissen en coalitiefracties mee aan de slag gaan. Dit document bepaalt voor een groot deel de politieke keuzes die komende tijd zullen worden gemaakt.
Wat staat er in een regeerakkoord?
Een regeerakkoord bevat afspraken over geld (investeringen en bezuinigingen), regels (wet- en regelgeving) en uitgangspunten (waarden en visie). Iedere zin wordt door de onderhandelende partijen bediscussieerd en zorgvuldig opgesteld. Soms bevatten de zinnen heel veel details, in andere gevallen wordt er voor gekozen om veel open te laten. Zo staat het wettelijk regelen van een investeringsverplichting voor streamingsplatforms wél in het huidige regeerakkoord, maar waren er geen afspraken in het regeerakkoord opgenomen over het percentage van de investeringsverplichting en het doel ervan. Coalitiefracties konden deze wet dus (helaas) flink verbouwen ten opzichte van het voorstel van de staatssecretaris. Dit is dan alsnog conform de afspraak in het regeerakkoord, omdat daarin alleen is afgesproken dát er een wet zou komen.
Misschien wel het belangrijkste document van een regeerakkoord is de bijlage. De budgettaire bijlage. In dit document kun je zien wat de afspraken in het regeerakkoord daadwerkelijk financieel betekenen. Zo stond in het huidige regeerakkoord dat ‘programma’s van de Nederlandse Publieke Omroep worden zoveel als mogelijk toegankelijk voor mensen met een audiovisuele beperking.’ Deze afspraak wordt echter in de budgettaire bijlage niet specifiek geoormerkt. Hoe veel extra gebarentolken worden ingezet én tegen welke kosten, bleef dus ongewis.
Hoe komt een regeerakkoord tot stand?
Aan de totstandkoming van zo’n regeerakkoord zijn veel partijen betrokken en hebben nóg veel meer partijen invloed. Er zijn een aantal belangrijke spelers die een duidelijke stempel drukken op de totstandkoming van een regeerakkoord.
Allereerst de politieke partijen zélf. Voorafgaand aan een Tweede Kamerverkiezing presenteren partijen een verkiezingsprogramma. Daarin zetten zij uiteen wat hun visie is en beleidsopvattingen zijn; waarin zij willen investeren of juist in willen bezuinigen; hoe zij tegen maatschappelijke problemen aankijken. De meeste partijen stellen een programmacommissie aan om dit programma te schrijven. Deze commissie haalt vervolgens input op bij zijn adviseurs en Kamerleden. Maar ook halen zij input op bij organisaties met bepaalde kennis, ervaring en expertise, zoals De Creatieve Coalitie. Het verkiezingsprogramma is een belangrijk (start)document voor politieke partijen om de onderhandelingen mee in te gaan.
Ten tweede, hebben het Centraal Planbureau (CPB) en Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een belangrijke invloed op het regeerakkoord. Veel politieke partijen laten hun verkiezingsprogramma immers doorrekenen. Wat voor impact hebben de plannen op de economie, de staatsfinanciën en op het milieu, bijvoorbeeld? Deze doorrekeningen scheppen kaders (wat kan wel, wat kan niet), brengen de effecten inzichtelijk en dragen bij aan de uitvoerbaarheid van een regeerakkoord. Ook geven deze planbureaus opties mee die politieke partijen kunnen gebruiken om hun doorrekeningen te kunnen maken.
Ook hebben rijksambtenaren een belangrijke invloed op het regeerakkoord. Eens in de zoveel jaren schrijven ambtenaren zeer lijvige rapporten onder de noemer ‘brede maatschappelijke heroverwegingen’. In deze rapporten doen ambtenaren op tal van terreinen - dus ook op de terreinen arbeidsmarktbeleid en de culturele en creatieve sector - aanbevelingen voor de korte en lange termijn. Deze aanbevelingen vinden hun weg tijdens een formatie. Daarnaast helpen ministeries tijdens het formatieproces met het aanleveren van kennis en informatie.
Tot slot, zijn er nog diverse overige actoren die invloed (kunnen) hebben op een regeerakkoord. Zo kan de (in)formateur een belangrijke rol spelen in de inhoudelijke richting van het regeerakkoord, maar óók wat bijvoorbeeld op dat moment speelt in de samenleving of prominent aandacht krijgt in de media.
Wat voor impact heeft een regeerakkoord op de culturele en creatieve sector?
In het volgende regeerakkoord moeten keuzes worden gemaakt die invloed gaan hebben op iedereen die werkt in de culturele en creatieve sector. Er moeten keuzes worden gemaakt over het arbeidsmarktbeleid; hoe om te gaan met het groeiend aantal zzp’ers in Nederland? Er moeten keuzes worden gemaakt over investeringen en belastingmaatregelen; in welke sector wordt geïnvesteerd en waarin niet? En er moeten keuzes worden gemaakt over de toekomst van Fair Pay, de lange termijn toekomst van het BIS-stelsel en over het verdienvermogen van werkenden in onze sector.
👉 Zie ook dit artikel: Wat betekent de val van het kabinet voor de culturele sector?
Wat kan ik zelf doen?
Het is allereerst van belang dat je je stem uitbrengt tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november. Jouw stem doet er toe en bepaalt straks mede de samenstelling van het nieuwe parlement. Daarnaast is het van belang dat je je als werkende aansluit bij een vakbond, beroepsorganisatie of vakvereniging. Er zijn momenteel 44 organisaties lid van De Creatieve Coalitie. Als koepelorganisatie van werkenden in de culturele en creatieve sector behartigen wij jouw belangen in politiek Den Haag en brengen wij belangrijke punten onder de aandacht bij hen die (mogelijk) invloed hebben op het regeerakkoord.
Collectieve belangenbehartiging is cruciaal om een stempel te kunnen drukken op een regeerakkoord. Kijk bijvoorbeeld naar de successen die belangenbehartigers in het onderwijs wisten te boeken. Leraren in het primair onderwijs eisten dat de loonkloof met het voortgezet onderwijs moest worden gedicht. Dat is door collectieve belangenbehartiging ook daadwerkelijk gelukt.
Denk mee
Binnenkort levert De Creatieve Coalitie input aan bij de programmacommissies van verschillende politieke partijen. Wij zullen de uitdagingen agenderen waar werkenden tegenaanlopen en oplossingen bieden. Wil jij met ons meedenken? Neem dan uiterlijk vrijdag 11 augustus contact met ons op.