Doorgelicht: Politieke plannen voor cultuur, media en inkomen
Foto © Daan Jeurens.
Lees meer nieuws
De Tweede Kamerverkiezingen zijn in aantocht: op woensdag 29 oktober mag jij naar de stembus. Er valt écht iets te kiezen, ook voor zzp’ers en werknemers in de culturele en creatieve sector. De Creatieve Coalitie heeft de financiële plannen van politieke partijen doorgelicht: hoe verschillen de standpunten op het gebied van cultuur, media en inkomen? Welke partijen investeren, en waar wordt juist bezuinigd? Op basis van de doorrekeningen van het Centraal Planbureau (hierna: CPB) zetten we de belangrijkste keuzes voor jou op een rij.
Kunst en cultuur: investeren of bezuinigen?
De verschillen tussen politieke partijen zijn groot. Uit de CPB-doorrekeningen blijkt dat D66, GroenLinks-PvdA, NSC en Volt extra willen investeren in kunst en cultuur. BBB, SGP en VVD kiezen juist voor bezuinigingen, terwijl CDA, ChristenUnie en JA21 het huidige cultuurbudget grotendeels willen behouden.
Volt maakt in de doorrekening verreweg de grootste extra investering: jaarlijks 1,6 miljard euro. De partij schrijft hierover: “Maak kunst belangrijk (..) Dat is nodig voor een verbonden toekomst.” Daar staat tegenover dat de partij één uniform btw-tarief van 18% wil invoeren (zie ook: btw). Daarnaast bezuinigt BBB het meest, met een voorgestelde korting van 400 miljoen euro per jaar op de Nederlandse cultuur.
JA21 houdt het budget in stand, maar verschuift middelen van de podiumkunsten naar erfgoed. CDA en ChristenUnie handhaven het bestaande budget zonder grote veranderingen. Het overzicht per partij is te zien in onze infographic.
Publieke omroep: investeren of bezuinigen?
Naast cultuur is ook de publieke omroep onderwerp van politiek debat. Het kabinet-Schoof besloot tot een structurele bezuiniging van 156 miljoen euro per jaar. D66 wil die korting terugdraaien en investeert bovendien extra in de publieke omroep met name in onderzoeksjournalistiek.
De meeste andere partijen kiezen voor verdere bezuinigingen. JA21 stelt de grootste ingreep voor, met een verlaging van nog eens 700 miljoen euro per jaar op het totale budget. Daarmee blijft de publieke omroep een belangrijk onderwerp waar partijen duidelijk van elkaar verschillen.
Onduidelijkheid over verdeling GroenLinks-PvdA
GroenLinks-PvdA neemt in haar plannen een gezamenlijke investering van 300 miljoen euro op voor de sectoren ‘kunst en cultuur’ én ‘publieke omroep en media’. Hoe dat bedrag precies wordt verdeeld tussen beide beleidsterreinen heeft de partij niet gespecificeerd.
Behoud lage btw-tarief cultuur en nieuwsmedia
De afgelopen jaren heeft De Creatieve Coalitie zich intensief ingezet voor behoud van het lage btw-tarief op kunst, cultuur, boeken en nieuwsmedia. Die inzet heeft resultaat gehad: vrijwel alle politieke partijen handhaven het lage tarief in hun plannen.
In 2023 stelde de VVD nog voor om het lage btw-tarief af te schaffen. Dat standpunt is inmiddels verlaten. Alleen Volt kiest voor een ander model: de partij wil één uniform btw-tarief van 18% invoeren. Tegelijkertijd investeert Volt volgens de CPB-doorrekening ook het meest in de sector.
Het CDA stelt een minimale aanpassing voor, met een geleidelijke verhoging van 9% naar 9,11%. De verwachte gevolgen daarvan voor de toegankelijkheid van cultuur zijn klein.
Minimumloon
Ook het minimumloon is een belangrijk verschilpunt. Bij de ChristenUnie, D66, GroenLinks-PvdA, NSC en Volt stijgt het wettelijk minimumloon ten opzichte van nu. De partijen BBB, CDA, JA21, SGP en VVD verhogen het minimumloon niet extra.
Een hoger minimumloon heeft niet alleen betekenis voor werknemers, maar ook voor zzp’ers: het is de basis voor de hoogte van veel toeslagen, uitkeringen en fungeert vaak als referentie in discussies over Fair Pay.
Omarmen van Fair Pay in de verkiezingsprogramma’s
Fair Pay — het principe van een eerlijke beloning voor makers — komt niet terug in de CPB-doorrekeningen. Politieke partijen hebben hiervoor bij het CPB geen reservering aangedragen. In de verkiezingsprogramma’s zelf krijgt het onderwerp echter wél aandacht, ook bij partijen die hun plannen niet hebben laten doorrekenen.
D66, GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren, SP en Volt onderschrijven in meer of mindere mate de Fair Pay-norm.
GroenLinks-PvdA: “Een eerlijke beloning voor makers. Door Fair Pay en Fair Practice als norm te hanteren ontvangen makers een eerlijke beloning waarmee ze kunnen rondkomen.”
D66: “Kunstenaars bevinden zich vaak in een kwetsbare positie. D66 wil een betere beloning, meer toezicht op werkomstandigheden en bescherming van auteursrechten.”
Partij voor de Dieren: “Makers in de cultuursector krijgen eerlijk betaald voor hun werk. Ook zelfstandigen krijgen meer zekerheid en hulp als dat nodig is.”
SP: “Kunstenaars verdienen bestaanszekerheid. We zorgen voor eerlijke betaling, leggen minimumtarieven vast en investeren in een fonds voor makers.”
Volt: “We stellen extra middelen beschikbaar voor eerlijkere beloning in de sector.”
De Creatieve Coalitie heeft Volt en D66 gevraagd hun standpunt nader toe te lichten. Beide partijen bevestigen dat hun plannen aansluiten bij de Fair Pay-principes. Volt zegt dit te willen vastleggen via een Wet Gelijke Beloning, gebaseerd op de Europese richtlijn Loontransparantie. D66 zet in op verdere verankering van de Fair Practice Code en Fair Pay in beleid en subsidievoorwaarden.
Zzp-pensioen en arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV)
Ook voor zzp’ers verschillen de plannen aanzienlijk. CDA en GroenLinks-PvdA laten in de CPB-doorrekeningen voorstellen doorrekenen voor een verplichte pensioenregeling voor zzp’ers. CDA wil een premie van 10% over het pensioengevend inkomen. GroenLinks-PvdA stelt dezelfde premie voor, verplicht voor zelfstandigen tot een inkomen van €90.000.
Daarnaast is GroenLinks-PvdA de enige partij die een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering laat doorrekenen. Dit voorstel kent een uitkering van 100% van het inkomen en een wachttijd van zes maanden. Dat wijkt af van het huidige voorstel waarin de uitkering lager ligt en de wachttijd langer. De partij wil dat opdrachtgevers een bijdrage aan de verzekering leveren en de premie inkomensafhankelijk maken.
Wat verder opvalt
In de doorrekeningen vallen nog enkele aanvullende voorstellen op. Zo neemt D66 het voorstel van De Creatieve Coalitie over om een heffing in te voeren van 5% op de omzet van technologie- en streamingbedrijven. De inkomsten die deze heffing moet opleveren staat gelijk aan de investeringen die de partij doet in cultuur en media.
Verder zijn er enkele verschillen tussen wat partijen doorrekenen en wat ze in hun programma vermelden. Zo heeft de SGP een bezuiniging op de Basisinfrastructuur Cultuur (BIS) laten doorrekenen, maar dat niet in het verkiezingsprogramma opgenomen. JA21 stelt in haar programma dat de publieke omroep wordt teruggebracht tot twee zenders, maar het CPB komt tot de conclusie dat er dan nog maar weinig overblijft van de publieke omroep. Het CPB stelt de voorgestelde bezuiniging van JA21 gelijk is aan afschaffing.
Verantwoording
De Creatieve Coalitie wil werkenden in de culturele en creatieve sector goed informeren over de politieke keuzes die hun bestaanszekerheid en sector raken. Alle cijfers en beleidsvoorstellen in dit artikel zijn afkomstig uit de CPB-publicatie Keuzes in Kaart 2027–2030 en uit de verkiezingsprogramma’s van de betrokken partijen. In deze vergelijking staan politieke partijen centraal waarvan het verkiezingsprogramma door het Centraal Planbureau (CPB) is doorgerekend. Het Fair Pay-standpunt vormt een uitzondering, omdat dit niet in de CPB-doorrekeningen voorkomt.
Bronnen:
Keuzes in Kaart 2027–2030 (CPB, 2025)
Verkiezingsprogramma’s van politieke partijen
Correspondentie met D66 en Volt over Fair Pay
